Het woordje ‘narratief’ zie ik de laatste tijd veel voorbij komen. Dat kan aan mij liggen, wellicht was het me niet eerder is opgevallen. Maar wat is dat eigenlijk dat ‘narratief’?
In basis is het heel simpel, het staat voor een verhaal. Het zou terug te leiden zijn tot het Latijnse ‘narrare’ wat vertellen betekent. Een verhaal moet immers verteld worden, dus dat verband begrijp ik. Maar zo simpel is het toch ook weer niet.
Een (of het) verhaal bestaat namelijk niet. De inhoud van een verhaal hangt af van wie het vertelt, wat er wordt verteld, waarom het wordt verteld, waar het wordt verteld, wanneer het wordt verteld en hoe het wordt verteld. Dat lijkt heel veel op het 5WH1-principe.
Het doet me altijd denken zo’n kring, waarbij de door de eerste persoon iets wordt verteld aan een volgende persoon die het weer doorverteld aan een derde persoon en zo verder. Als het verhaal bij de10e persoon is aangekomen wordt het vergeleken met het oorspronkelijke verhaal en dan blijken er toch zaken afgevallen te zijn, maar er ook weer bijgekomen.
Wie een verhaal vertelt is belangrijk, zeker als het gaat om een bepaalde inhoud. Als ik een verhaal ga vertellen over elektromotoren dan zal het vast vol onjuistheden zitten, al zou ik het best overtuigend kunnen vertellen. Ik weet immers niet zoveel over elektromotoren, wel over vertellen. Iemand die wel veel over dergelijke motoren weet kan een verhaal zo saai en/of complex vertellen, dat het niet overkomt. De manier waarop een verhaal vertelt wordt (het hoe) kan dus belangrijk zijn.
Het waarom een verhaal verteld wordt is ook van belang. Gaat het puur om informatie overbrengen of heeft iemand een bepaald doel voor ogen. In dat laatste geval zouden bepaalde feiten wellicht extra belicht worden om dat doel te verdedigen. Bij een fictief verhaal, gaat het helemaal niet om feiten, maar is er wel vaak sprake van een soort plot.
Wanneer een verhaal verteld wordt is ook belangrijk. We zitten nu midden in de Europese verkiezingen en hoor je ineens verhalen die je anders zelden hoort. Veel van die verhalen zijn ook nog eens gekleurd. Waarom die verhalen niet of zelden verteld worden als er geen verkiezingen zijn, dat laat zich bijna raden. Dan is er vaak geen belang en daarmee niet interessant. Dat is eigenlijk wel vreemd, want je kan je afvragen waarom het in verkiezingstijd wel interessant is.
Waar ik me de laatste tijd vaak over verbaas is over wat er wordt verteld. Veel van wat verteld wordt is namelijk maar een halve waarheid en soms zelfs een regelrechte leugen. Dan kan iets met volle overtuiging op de juiste plek door een voornaam persoon uitgesproken worden, daarmee is niet gezegd dat we er mee zijn geholpen. Dat vraagt van ieder individu om een verhaal op een juiste manier te wegen en te beoordelen. Tegenwoordig wordt dit te vaak niet gedaan en ontstaan er allerlei bubbels waarin een ieder zijn eigen realiteit heeft. In de digitale wereld zou dat zomaar een virual reality kunnen zijn.
Vroeger was het nog mogelijk om in een goede discussie mensen te overtuigen dat een verhaal anders in elkaar steekt, maar dat lukt steeds minder goed. Een verhaal dat eenmaal breed de wereld in is geslingerd, maar onjuist is, kan en zal niet snel worden gecorrigeerd. De kans dat aannames daarmee feiten worden, is dan heel groot.
Rondom de verkiezingen zie ja dat veel journalisten ineens aan factchecken gaan doen. Ook daar kun je vraagtekens bij zetten, maar vaak komen ze wel met informatie dat gedane verhalen feitelijk toch onjuist zijn.
Er worden veel verhalen verteld. Steeds vaker komt er verzet tegen. Denk aan het greenwashen van bedrijven van fossiele brandstoffen of over de voeding die we eten of over onze gezondheid. Veel verhalen gaan niet meer over feiten, maar over commercie. Hoe verkoop ik een product. Het is niet voor niets bedrijven vaak op zoek zijn naar commerciële schrijvers en het liefst dan ook nog zo dat je hoog komt te staan bij een zoekmachine (SEO, overigens vooral Google, bij andere zoekmachines speelt het veel minder een rol).
Veel verhalen worden vertelt en worden uiteindelijk ook geschiedenis. Als ik een onderwerp aanpak om over te schrijven, dan kijk ik ook altijd naar de geschiedenis, waar komt iets vandaan. Hoewel ik geloof dat het meeste dat is opgetekend wel veel waarheid bevat, begin ik me wel steeds vaker af te vragen of het juist is. Soms is namelijk niet alleen wat verteld wordt belangrijk, maar ook wat niet verteld is. Er zijn veel verhalen over het Duitse keizerrijk of over de (wrede) oorlogen van Napoleon en nog meer over de Tweede Wereldoorlog, maar is daarbij alles wel verteld?
Soms is duidelijk wat fictie is en wat non-fictief. Maar dat is zeker niet altijd zo. Het risico bestaat dat er beelden ontstaan die niet kloppen. Zo verzwijgen de Chinese autoriteiten het liefst wat er in 1989 gebeurde op het Tiananmen plein en zijn Turken niet zo blij met term genocide op de Armenen zoals die 1915 zou hebben plaatsgevonden.
Veel verhalen hebben 2 of zelfs meer kanten. Het narratief is dus vaak een lastig iets. De vraag hoe je daar zelf mee omgaat, maakt dat ieder zijn of haar eigen narratief heeft. Soms kun je die uitspreken, maar op heel veel plekken in de wereld kan dat niet. Zelfs het verhaal achter het verhaal (waar is het verhaal ooit ontstaan) zou interessant kunnen zijn. Nu ook Kunstmatige Intelligentie erbij komt, zullen verhalen nog vaker een eigen narratief krijgen.
